Ocalić od zapomnienia nazwiska Polaków i Ukraińców, ofiar bratobójczego konfliktu.

Projekt badawczy realizowany w latach 2000–2002 razem z Ośrodkiem KARTA. Program dokumentowania ofiar wzajemnych zbrodni popełnionych w latach 1939–1947 został sformułowany podczas IV polsko-ukraińskiego seminarium historyków Polska–Ukraina: trudne pytania zorganizowanego w październiku 1998 r. w Warszawie. Zakładał on utworzenie komputerowej bazy danych gromadzącej nazwiska ofiar konfliktu polsko-ukraińskiego lat 40. po obu stronach na podstawie zasobów archiwów polskich, ukraińskich, posowieckich i niemieckich, ksiąg parafialnych, akt śledczych i sądowych, relacji świadków. Napisany w tym celu program komputerowy miał umożliwić weryfikację nazwisk ofiar, nazw miejscowości, w których dokonano zbrodni, jak też liczby ofiar.

Pomysł wyrósł z doświadczeń Ośrodka KARTA związanych z opracowanym od 1988 r. „Indeksem Represjonowanych”, obejmującym polskie ofiary represji sowieckich po 17 września 1939 r., w ramach którego przez 25 lat zgromadzono ponad 300 tys. biogramów udostępnianych w Internetowym Centrum „Indeksu Represjonowanych” i 1,2 miliona biogramów w bazie roboczej.

Partnerami ukraińskimi KARTY w realizacji programu byli: Archiwum Ukraińskie w Warszawie (dokumentowanie ofiar ukraińskich w obecnych granicach Polski) i Wołyński Uniwersytet Państwowy im. Łesi Ukrainki w Łuc­ku, który zobowiązał się do zorganizowania zakrojonych na szeroką skalę eks­pedycji terenowych, w trakcie których wieś po wsi miano dokumentować wszelkie dane dotyczące ofiar polskich i ukraińskich oraz miejsc ich pochówku. Z powodu odmowy finansowania tej części projektu zarówno przez władze Polski jak i Ukrainy, współpraca z Uniwersytetem Ukraińskim, a w konsekwencji również prace dokumentacyjne na Wołyniu nie zostały podjęte. Projekt był realizowany w Polsce przez Ośrodek KARTA we współpracy z Archiwum Ukraińskim.

W 2001 r. z powodu braku środków KARTA zawiesiła realizację projektu. W związku z zaistniałą sytuacją polscy i ukraińscy historycy ogłosili list otwarty do prezydentów Aleksandra Kwaśniewskiego i Leonida Kuczmy z apelem o finansowe wsparcie programu dokumentowania ofiar konfliktu oraz objęcie go honorowym patronatem.

„[…] Jest niezwykle ważne dla stosunku obu narodów do tamtych wydarzeń, by możliwie każda osoba, będąca ofiarą ówczesnego konfliktu etnicznego, została imiennie upamiętniona. Bez tego nie wygaśnie źródło wzajemnych napięć.

Uważamy za konieczne wznowienie tego projektu po obu stronach granicy. Prosimy Panów Prezydentów o objęcie patronatem tego przedsięwzięcia i wspólne ustalenie form finansowania kilkuletniej pracy nad docelową bazą danych, gromadzącą informacje o ofiarach po obu stronach.

Nasza propozycja w pełni odpowiada słowom deklaracji [Prezydentów Polski i Ukrainy] z 21 maja 1997 roku „O porozumieniu i pojednaniu”: „Interpretacją naszej wspólnej przeszłości, jej złożonych okresów, powinni zająć się specjaliści, którzy w atmosferze otwartości rzetelnie zbadają fakty oraz przygotują ich obiektywne oceny”. Przyjęcie patronatu nad tym dziełem byłoby – naszym zdaniem – wspaniałym spełnieniem intencji tamtego dokumentu”.

Warszawa 9 listopad 2001 r.

(List otwarty historyków polskich i ukraińskich, w: Polska–Ukraina: trudne pytania, tom 9, Warszawa 2002)

Apel historyków nie spotkał się z odzewem prezydentów i w konsekwencji projekt upadł. Przejęty wraz z „Indeksem represjonowanych” przez Instytut Pamięci Narodowej, po nieudanej próbie wznowienia prac, podjętej w 2005 r., został ostatecznie zamknięty. Do tego czasu w komputerowej bazie danych zdołano zgromadzić dane z nazwiskami około 22 tys. Polaków i 3 tys. Ukraińców zamordowanych w  bratobójczych walkach na Wołyniu, w Galicji Wschodniej i na Zakerzoniu.

Kiedy po zakończeniu prac okazało się, że dane dotyczące liczby Polaków zamordowanych m.in. na Wołyniu są wielekroć mniejsze od dotychczas przyjętych, a ich rzetelna weryfikacja, na podstawie materiałów pozyskanych przez Ośrodek KARTA od osób prywatnych i organizacji związanych ze środowiskami kresowymi, w wielu przypadkach praktycznie niemożliwa, pod moim adresem sformułowany został w mediach nieprawdziwy zarzut, że będąc pracownikiem Ośrodka KARTA (nigdy nim nie byłem), niszczyłem dokumenty i materiały zawierające dane Polaków zamordowanych przez ukraińskich nacjonalistów.

Na łamach Wikipedii tę kłamliwą informację upubliczniła osoba podpisująca się jako „Efka de”, w mediach społecznościowych zaś – dr Lucyna Kulińska z Krakowa (prawdopodobnie to jedna i ta sama osoba). W wyniku interwencji KARTY redakcja Wikipedii usunęła ten fragment  informacji, ale w to miejsce zamieszczono inną, również nieprawdziwą.